Sosyoloji, insanların toplum içindeki davranışlarını, ilişkilerini ve yapılarını inceleyen bir bilim dalıdır. Sosyolojinin amacı insanların toplumdaki rol ve konumlarını, sosyal değişimleri ve sosyal problemleri anlamaktır. Bu bilim dalı ayrıca insanların sosyal gruplar içindeki ilişkilerini, kültürlerini, ekonomilerini ve siyasi sistemlerini inceler.
Sosyoloji Ne ile İlgilenir?
Sosyoloji ne ile ilgilenir? Sorusunun cevabı yukarıda da ele alındığı gibi toplumsal yaşamla ilgili olan olgulardır. (evlenmek, boşanmak, kentleşme, spor, suç vb.). Sosyoloji nedir? Sorusunun cevabını bir bütün olarak ele aldığımızda; sosyolojinin konusu, sosyolojinin ne ile ilgilendiği, sosyolojik bakış açısı vb. Sorulara cevap bulmak mümkündür. Sosyolojinin ilgilendiği olguları sistematiksel olarak ele almak gerekirse;
SOSYOLOJİK TAHLİL
- Kültür ve Toplum
- Sosyolojik Görüş Açısı (perspektif)
- Sosyal Bilimlerde ilim ve metot
SOSYAL HAYATIN ANA BİRİMLERİ
- Sosyal Davranış ve Sosyal Benzerlikler
- Bireysel Kişilik Grupları
- Cemaatler (Şehir ve köy cemaatleri)
- Birlikler ve Teşkilatlar
- Nüfus
- Toplum
TEMEL KURUMLAR
- Aile ve Akrabalık
- Ekonomi
- Siyasi ve Hukuki Kurumlar
- Dini Kurumlar
- İlim ve Eğitim Kurumlar
- Eğlence ve Refah
- Estetik ve Sanat
TEMEL SOSYAL SÜREÇLER
- Farklılaşma ve Tabakalaşma
- İşbirliği
- Benzeşmek (Asimilasyon)
- Sosyal Çatışma (Silahlı halk hareketleri ve savaşlar)
- Haberleşme
- Sosyalleşme ve Doktirinleştirme
- Sosyal Değerlendirme (Değerlerin incelenmesi)
- Toplum Denetimi (sosyal kontrol)
- Toplumdan Sapmalar (suç, intihar v.b.)
- Toplum Bütünleşmesi
- Sosyal Değişme
Sosyoloji Dalları
Sosyoloji, birçok farklı alt dala ayrılmıştır. Bunlar arasında en yaygın olanlar şunlardır:
- Toplumsal yapı ve yapısal sosyoloji: Toplumun yapısını ve bileşenlerini inceler, insanların toplumdaki rol ve konumlarını ve sosyal gruplar arasındaki ilişkileri analiz eder.
- Kültürel sosyoloji: Kültürün toplumdaki rolünü ve insanların kültürel davranışlarını inceler.
- Ekonomi sosyolojisi: Ekonominin toplumdaki rolünü ve insanların ekonomik davranışlarını inceler.
- Siyasal sosyoloji: Siyasal sistemlerin toplumdaki rolünü ve insanların siyasal davranışlarını inceler.
- Medya sosyolojisi: Medyanın toplumdaki rolünü ve insanların medya ile olan ilişkilerini inceler.
- Cinsiyet sosyolojisi: Cinsiyet rolleri ve cinsiyet eşitliği konularını inceler.
- Sosyal psikoloji: Sosyal davranışları inceler ve insanların sosyal davranışlarını nasıl etkileyen psikolojik faktörleri inceler.
- Sosyal devlet ve sosyal hizmetler sosyolojisi: Sosyal devlet ve sosyal hizmetlerin toplumdaki rolünü ve insanların sosyal hizmetleri kullanma davranışlarını inceler.
Bu sadece sosyoloji dallarının birkaç örneğidir ve sosyoloji alanı diğer birçok alt dala da ayrılabilir.
Sosyolojinin Kurucusu ve Gelişiminde Etkili Olanlar
Toplum biliminin yani sosyolojinin kurucusu; Auguste Comte aynı zamanda sosyolojinin babası olarak da nitelendirilmektedir. Auguste Comte, ‘toplumsal evrim’ isminde bir kuram geliştirirerek sosyolojik çalışmaların ve sosyoloji biliminin temelini atmıştır. Buna bağlı olarak da sosyoloji nedir? Genel sorusu adı altında sosyolojinin ilgilendiği pek çok konu, kuram, süreç incelemeye alınmıştır.
Auguste Comte’un çalışmalarına ve kuramlarına bağlı olarak sosyoloji nedir kısa ve öz olarak ele alındığında; dünyanın herhangi bir yerinde karşılaşılan farklı kültürlere ve farklı düşüncelere sahip olan insanların, küresel sosyal işleyişine kadar olan bütün toplumsa davranışların incelenmesi olarak açıklanabilir.
Sosyoloji akımının gelişmesinde etkili olan pek çok isim vardır bu isimler sosyolojiyi farklı düşünce yapılarına bağlı olarak desteklemiş ve ilerlemesinde rol oynamışlardır.
- Sosyolojinin kurucusu Auguste Comte; Pozitivist düşünceyi benimsemiştir.
- Emile Durkheim, Pozitivist düşünceyi benimsemiştir.
- Karl Marx: Diyalektik ve Metaryalist düşünceyi benimsemiştir.
- Wilhem Dilthey: Hermeneutik geleceği konu edinen anlamacı düşünceyi benimsemiştir.
- George Simmel: Karmaşık süreçci anlayışı benimsemiştir.
- Maç Weber: Anlamcı ve etkinlikçi düşünceyi benimsemiştir.
Bu saydığımız isimler dışında; Peter Berker, Daniel Bell, Alvin Toffler, Robert Merton, Talcont Parsons, Erving Goffman, Gerhant Lenski gibi isimlerde sosyolojinin gelişiminde rol oynayan isimler arasındadır.
Sosyolojinin Özellikleri
Sosyolojinin özellikleri, sosyoloji biliminin ilgilendiği konular ile paralellik göstermektedir. Toplumsal eşitsizlik, sınıfsal gruplar, demografik yapı değişimleri, politik yasalar, ırk ve cinsiyet gibi toplum bilimini inceleyen bilim dalı sosyoloji nedir? Sorusunun cevabıdır. Bu gibi sosyolojinin merkeze aldığı konulara bağlı olarak da sosyolojinin başlıca özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Bireysel sorunları değil toplumsal sorunları inceler
- Evrensel tanımlamalar ile sınır çizme ve kurallar belirlemez
- Olması gerekeni değil olanı inceleme konusu yapar
- Olaylar arasındaki neden sonuç ilişkisine bağlı olarak genellemelere ulaşmayı hedefler
- Diğer bilim dallarından kopuk değil, onlarla etkileşim içindedir
- Sosyolojik bilgi, düzenli ve sistemli bilgiden elde edilir
- Pozitif bir bilim dalı olarak ilerler
- Toplumları genel ve katı kurallar sınırları içinde ayırmadan inceler
Sosyoloji Eserleri
Sosyoloji alanında birçok önemli eser yazılmıştır. Bunlar arasında en ünlü ve etkili olanlar şunlardır:
- “The Division of Labor in Society” (Toplumda İşbölümü) – Emile Durkheim: Bu eser, sosyal bölünmenin insanların toplumdaki rol ve konumlarını nasıl etkilediğini incelemeye odaklanmaktadır.
- “The Rules of Sociological Method” (Sosyolojik Yöntemin Kuralları) – Emile Durkheim: Bu eser, sosyoloji araştırması yaparken nasıl yöntemler kullanılması gerektiğini ve sosyolojik verilerin nasıl analiz edilmesi gerektiğini anlatmaktadır.
- “The Theory of Social and Economic Organization” (Sosyal ve Ekonomik Organizasyon Kuramı) – Max Weber: Bu eser, insanların toplumdaki rol ve konumlarını, sosyal gruplar arasındaki ilişkileri ve sosyal sınıfları incelemeye odaklanmaktadır.
- “The Social Structure of the USSR” (USSR’nin Sosyal Yapısı) – Alexei Yurchak: Bu eser, Sovyetler Birliği’nin sosyal yapısını incelemektedir.
- “The Social Construction of Reality” (Gerçekliğin Sosyal Yapımı) – Peter L. Berger ve Thomas Luckmann: Bu eser, gerçekliğin nasıl sosyal olarak yapılandırıldığını incelemeye odaklanmaktadır.
- “The Presentation of Self in Everyday Life” (Her Gün Hayatta Kendinin Sunumu) – Erving Goffman: Bu eser, insanların kendilerini nasıl sunmakta olduğunu incelemeye odaklanmaktadır.
- “The Death and Life of Great American Cities” (Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı) – Jane Jacobs: Bu eser, Amerikan şehirlerinin yapısını ve kentleşmenin etkilerini incelemeye odaklanmaktadır.
Bu sadece sosyoloji alanındaki önemli eserlerin birkaç örneğidir ve sosyoloji alanında yazılmış diğer birçok önemli eser de bulunmaktadır.
Sosyolog Ne Demek?
Sosyoloji bölümünden mezun olan kişilerin tanımlamasında kullanılan sosyolog ne demek? Sorusunun kapsamlı cevabı; bireylerin, toplumların, örgütlerin, sosyal kurumların içinde bulunduğu ve geliştirdiği süreçleri inceleyen kişidir. Sosyologlar toplumları ve sosyal davranışları konu edinir. Anket, röportaj, gözlem gibi araştırma araçlarını kullanarak ihtiyacı olan verileri toplar ve araştırma bulgularını detaylandıran raporları ve makaleleri hazırlar.
Sosyologların görev alanları; özel araştırma kuruluşları, bakanlıklar, kamu araştırma kuruluşları, üniversiteler gibi yerlerde görev alabilmektedir. Ayrıca bireysel araştırmalar yaparak makale ve kitap da yayınlayabilmektedirler.
Sosyolog Ne İş Yapar?
Sosyolog ne iş yapar? Sorusunun geniş bir cevabı vardır. Çünkü sosyologların uzmanlık alanları; sağlık, suç, eğitim, etnik köken, kültür, cinsiyet ve yoksulluk gibi alanları kapsayacak şekilde oldukça gelişmiştir. Her sosyoloğun ilgi alanı farklı olsa da araştırma yöntemi ve sorumlukları benzerdir. Sosyologlar için görev başlıkları şu şekilde sıralandırılabilir:
- Anket ve kaynak taramasına dayalı verilerin toplanması
- Problemleri tanımlamak
- Sosyal konularda araştırma projeleri geliştirmek
- Sosyal ve ekonomik araştırma yöntemleri geliştirmek
- Verileri analiz etmek ve veriler ışığında sonuç çıkarmak
- Araştırma verilerinden elde edilen sonuçları içeren rapor hazırlamak
- Diğer sosyologlar ve sosyal bilimciler ile iletişime geçmek ve işbirliği yapmak
Sosyologların Taşıması Gereken Özellikler
Üniversite de sosyoloji okumak isteyen kişiler için merak edilen konulardan biri sosyologların taşıması gereken özellikler nelerdir? Sorusunun cevabıdır. Her meslek grubunda olduğu gibi sosyologlar içinde sahip olunması gereken özelliklerden bahsetmek mümkündür. Sosyoloji nedir? Sorusunun cevabı içerisinde yer alan verilere bağlı olarak sosyologların ilgileneceği konular bellidir. Bundan dolayı sosyolog olarak çalışmak isteyen kişiler şu özellikleri barındırmalıdır:
- Analitik düşünme becerisine sahip olmak
- Eleştirel yaklaşımdan faydalanabilmek
- İletişim kurma yönünün güçlü olması
- Disiplinler arası bakış açısına sahip olarak ilgili konular ve sorunlar arasında ilişki kurabilmek
- Problemleri tanımlama ve çözümle becerisi gösterebilmek
- Etkili bir hitabet ve yazı diline sahip olmak
- İstatiksel veri analizi yapabilmek
- Rapor ve sunum hazırlama için ihtiyaç duyulan donanıma sahip olma
- Bilgisayar ve bilgisayar programlarını etkin bir şekilde kullanabilme
